2024_GR_00041 - Woonmaatschappij SW+ - Goedkeuren toewijzingsreglement en kennisname protocol versnelde toewijzing

Op 9 juni 2023 werd de nieuwe woonmaatschappij SW+ (Kortrijk - Wevelgem) opgericht.
Met de oprichting van de nieuwe woonmaatschappijen werd ook de manier van toewijzing van sociale huurwoningen hervormd. Op 1 januari 2024 trad het nieuwe toewijzingsmodel in werking. In de Vlaamse Codex Wonen en het Besluit Vlaamse Codex Wonen wordt het wettelijk kader vastgelegd voor de verhuur van sociale huurwoningen in het Vlaams gewest. Binnen dit wettelijk kader werd ruimte gelaten om een beperkt aantal lokale keuzes of accenten te leggen. 

Om een lokaal gedragen toewijzingsbeleid te realiseren, werd een toewijzingsraad opgericht voor het volledige werkingsgebied van SW+ Kortrijk-Wevelgem. Deze toewijzingsraad is samengesteld uit vertegenwoordigers van SW+, afgevaardigden van de lokale besturen Kortrijk en Wevelgem, en vertegenwoordigers vanuit de verschillende welzijnssectoren in de regio: CAW Zuid-West-Vlaanderen, integrale jeugdhulp, sector personen met een beperking en geestelijke gezondheidszorg.

De toewijzingsraad stelde op basis van het nieuwe regelgevend kader een ontwerp van toewijzingsreglement op. Hierbij is lokaal maatwerk mogelijk voor enerzijds het instellen van een strengere lokale bindingsvoorwaarde (pijler 1) en anderzijds voor het afbakenen van specifieke doelgroepen (pijler 3). Het betreft één toewijzingsreglement voor het volledige werkingsgebied van SW+, weliswaar met een verschillende invulling voor beide gemeenten gezien de specifieke lokale context. 
Daarnaast schrijft de regelgeving ook voor dat de woonmaatschappij de gemeente op de hoogte brengt van de beslissingen met betrekking tot de versnelde toewijzingen (pijler 2).

De gemeenteraad is echter enkel bevoegd voor het goedkeuren van het ontwerp van toewijzingsreglement voor wat betreft de strengere woonbinding en de specifieke doelgroepen.

De woonmaatschappij integreert de goedgekeurde toewijzingsreglementen in het definitieve toewijzingsreglement. 

Pijler 1: standaardtoewijzingen

De standaard toewijzing is de reguliere toewijzing van kandidaat-huurders. De chronologie van de wachtlijst en de langdurige woonbinding met de gemeente is hier van toepassing. Minstens 50% van alle toewijzingen moeten gebeuren via deze chronologische volgorde.

De toewijzingsraad heeft ervoor geopteerd om geen strengere lokale woonbinding op te nemen dan door Vlaanderen werd opgelegd. De wettelijke langdurige woonbinding geeft een voorrang aan kandidaat-huurders die in de afgelopen 10 jaar minstens 5 jaar ononderbroken in de gemeente gewoond hebben. Dit is reeds een strengere voorwaarde dan voorheen werd toegepast in Kortrijk (3 jaar in de voorbije 10 jaar, mocht onderbroken).                                  
De lokale woonbinding wordt toegepast op gemeenteniveau, en niet op niveau van het volledige werkingsgebied. 

Pijler 2: versnelde toewijzingen

Kandidaat-huurders met een bijzondere woonnood kunnen via versnelde toewijzing worden toegewezen. De chronologie van de wachtlijst en de langdurige woonbinding zijn hier niet van toepassing. Jaarlijks wordt een vast contingent van 20% van het aantal toewijzingen voorbehouden voor versnelde toewijzing.
Volgende doelgroepen komen volgens de Vlaamse Codex Wonen in aanmerking voor versnelde toewijzing:

• De kandidaat-huurder die dak- en thuisloos is of dat dreigt te worden
• De kandidaat-huurder die als jongere met begeleiding zelfstandig woont of gaat wonen
• De kandidaat-huurder met een geestelijk gezondheidsprobleem die zelfstandig woont of gaat wonen
• De kandidaat-huurder die in slechte huisvesting woont
• De kandidaat-huurder die zich in bijzondere omstandigheden van sociale aard bevindt

De afspraken rond versnelde toewijzing werden regionaal uitgetekend en zijn dus voor elke woonmaatschappij in de regio Zuid-West-Vlaanderen dezelfde. Het systeem werd uitgewerkt door een werkgroep van W13 waarin de verschillende lokale besturen en alle betrokken woon- en welzijnsactoren vertegenwoordigd waren.                                                                                    
De werkgroep werkte een puntensysteem uit, genaamd ‘OC Woonnood’ (= Objectieve Criteria Woonnood). Een puntensysteem heeft als voordeel dat er objectief, efficiënt en transparant gewerkt kan worden. OC Woonnood biedt daarnaast een kader om objectief toe te wijzen binnen een pijler waarin de vraag groter is dan het aanbod en dit voor kandidaat-huurders met allen een hoge woonnood. 

De raad voor maatschappelijk welzijn besliste op 12 juni 2023 positief advies te geven aan dit voorstel. 

Het door de werkgroep uitgewerkte puntensysteem is gebaseerd op drie puntencategorieën: 

• Woonnood: met daarbij voorrang voor mensen die verblijven in tijdelijke opvang en instellingsverlaters die elders geen woonrecht hebben. Dit om de doorstroom vanuit o.a. doorgangswoningen, crisiswoningen, housing first, CAW-opvang en beschut wonen te kunnen blijven garanderen.
• Ondersteunend professioneel netwerk: kandidaat-huurders die begeleiding krijgen door een welzijnsdienst uit de regio en door hen aangemeld worden. Dit criterium kadert binnen het belang van preventie van uithuiszettingen. Op deze manier kan immers een inschatting gemaakt worden of iemand woonklaar is en is begeleidingscontinuïteit gegarandeerd tijdens het verder woontraject.
• Actueel besteedbaar inkomen: mensen met een lager inkomen krijgen meer punten omdat zij veel minder kansen hebben op de private huurmarkt.

(De volledige nota rond het puntensysteem OC Woonnood wordt in bijlage toegevoegd.)

De praktische invulling van pijler 2 moet niet worden opgenomen in het toewijzingsreglement, maar in het huishoudelijk reglement van de toewijzingsraad. De werkwijze en afspraken met betrekking tot de invulling van pijler 2 worden ter kennisgave voorgelegd aan de gemeenteraad (Protocol versnelde toewijs pijler 2 in bijlage).

Principes: 

• De aanmelding voor versnelde toewijzing gebeurt via een welzijnsactor werkzaam in het werkingsgebied van SW+, nadat een samenwerkingsprotocol tussen die welzijnsactor en SW+ werd afgesloten.
  Ook het OCMW Kortrijk ontving de vraag om het samenwerkingsprotocol te ondertekenen, waardoor zij kandidaat-huurders kunnen aanmelden voor versnelde toewijzing en als begeleidende dienst kunnen optreden. 
• De aanmelding voor versnelde toewijzing gebeurt via een uniform sjabloon en is 6 maanden geldig. Indien de woonnood na 6 maanden nog steeds bestaat, moet de aanmelding geactualiseerd worden.
• De rangordening van de aangemelde kandidaten gebeurt via het puntensysteem OC Woonnood.

Pijler 3: specifieke doelgroepen

Maximaal 1/3de van de sociale huurwoningen in een gemeente kunnen met voorrang worden toegewezen aan of voorbehouden voor specifieke doelgroepen. Dit contingent mag niet overschreden worden. In pijler 3 wordt de voorrang voor kandidaat-huurders met een lokale woonbinding toegepast.

Op 31 december 2023 waren er in totaal 3.315 sociale huurwoningen in Kortrijk. Hiervan kunnen er dus maximaal 1.105 worden voorbehouden of met voorrang worden toegewezen. Het aantal dat in het voorstel van de toewijzingsraad voorzien wordt is 432. Pijler 3 wordt dus niet maximaal ingevuld.

De toewijzingsraad heeft de doelgroepen voor Kortrijk in pijler 3 en de aantallen, gebaseerd op een evaluatie van het huidig lokaal toewijzingsreglement en de effectieve noden die aangegeven werden door de diverse welzijnssectoren.

De toewijzingsraad stelt volgende doelgroepen voor voor Kortrijk: 

• Personen die ouder zijn dan 65 jaar
• Personen met een fysieke handicap 
• Personen met een mentale beperking
• Jongeren die begeleid zelfstandig wonen of gaan wonen (kamerwonen)
• Personen die dak- en thuisloos zijn of dreigen te worden

Voor een aantal van deze doelgroepen worden woningen op adres gelabeld, bv. voor 65+ers of voor personen met een fysieke handicap. Voor deze doelgroepen zijn immers woningen met specifieke woningkenmerken nodig.
Voor andere doelgroepen is ervoor gekozen om een jaarlijks aantal toewijzingen te voorzien, bv. voor personen die dakloos zijn of dreigen te worden. Het is immers niet te voorzien op welk moment er nood zal zijn aan een bepaald woningtype (door o.a. verschillende gezinsgroottes).  

Het volledig overzicht wordt weergegeven in de onderstaande tabel.

Met de doelgroep dak- en thuislozen wil de toewijzingsraad de kloof dichten tussen het aantal toewijzingen aan personen met een hoge woonnood dat in het oude toewijzingssysteem gedaan werd en het aantal dat in het nieuwe systeem toegelaten is binnen pijler 2. We weten immers dat de aantallen binnen pijler 2 ontoereikend zijn. Bovendien zet het regionaal puntensysteem OC Woonnood sterk in op doorstroom uit tijdelijke opvang en mensen die reeds een lopende begeleiding hebben. Hierdoor zullen bepaalde doelgroepen met een hoge woonnood, zoals mensen die in een onbewoonbaar verklaarde woning wonen, zelden aan bod komen in pijler 2. Om deze redenen werd een overloop voorzien in pijler 3.

Pijler 4: interne mutaties

De woonmaatschappij kan met voorrang woningen toewijzen aan sociale huurders die om dringende redenen moeten worden ge(her)huisvest. Het betreft hier onder andere sloop, renovatie en verkoop van de sociale huurwoning, onderbezetting/overbezetting …

Evaluatie

Het toewijzingsreglement dat door de toewijzingsraad op vandaag ter goedkeuring wordt voorgelegd is het resultaat van een analyse van de actuele noden, een evaluatie van het toewijzingssysteem van de voorbije jaren en prognoses voor de komende jaren. Dit alles in een volledig nieuw Vlaams wettelijk kader. Dit systeem zal echter grondig en op regelmatige tijdstippen geëvalueerd en gemonitord worden door de toewijzingsraad zodat steeds kan bijgestuurd worden indien nodig.